EDEBİ KUŞAN, KENDİNİ BİL, HADDİNİ BİL
Edeb, kelimesine etimolojik açıdan yaklaştığımızda iki ana esasla karşılaşırız. Bunlardan birincisi,” hayret etmek, çok beğenmek” anlamınadır ki, meziyet ve faziletlere karşılık gelir. Diğeri ise, “davet eden, bilgisizlik ve kötü davranışlardan alıkoyan şey” anlamını hâvidir. Bu esasları beraber ele alarak ve zaman içinde sözlük anlamını aşan genelleşmiş anlamı göz önüne alır isek; edep, hayırlı ve yararlı bilgiler ve bu bilgilerin hayat verdiği davranışlardır. Bunlar, iyi bir eğitimle kazanılabilir, bir usulü / yöntemi gerektirir, karakter disiplini ve ahlaki davranış tarzları ve pratik bilgilerin toplamıdır. Dikkat edilirse, edeb, ilim ve amel birlikteliğini zorunlu kılmaktadır.
Edeb Maverdi’nin yaptığı gibi 4 kategoride (Edebü’l İlm, Edebü’d Din, Edebü’d Dünya ve Edebü’n Nefs) tasnife tabi tutulabilir. Edeb, hem kişinin kendini bilmesi / haddini bilmesini, hem dış dünyayı bilmesini, hem dini hayatını, hem de her türlü bilme faaliyetini ( ilm ) bir usule bir yönteme bağlamaktadır. Bu tasnifin pratik hayata açılımı yaptığımız zaman. “Edeb”in tezahürleri ortaya çıkabilir:
İnsan-İnsan İlişkisinde; (Öğrenci-öğretmen ilişkisi, yeme–içme, evlenme, aile hayatı, kardeşlik, arkadaşlık, temizlik, sosyal ilişkiler vs)
İnsan-Allah İlişkisinde (İbadetler, Dua, Allah’a yaklaşma vs)
İnsan-Tâbiat (Âlem) İlişkisinde (Mahlûkatla ilişki, evren anlayışı vs)
Sıradüzeni içerisinde düşünecek olursak, insanın kendini bilmesinin tabi uzantısı insanın Rabbini bilmesi olacaktır. Rabbini bilen insan da tabiatı hem koruyacak hem onu iskân edecek hem de orada adaleti tesis edecektir. Edep, hayata bütünlüklü bakmayı getirir, hayatın boş bırakılacak herhangi bir alanı yoktur. İman ve amel etle tırnak gibidir ve onun hayata geçirilmesi de en güzel tarzda olmalıdır. Bu tarz, edebin hayat bulduğu yerdir. Edeb, ancak Rasule ittiba ile tamlık sağlayabilir. En güzel örnek üzerinden ancak en güzel tarz hayat bulabilir. Bu anlamıyla edebin bizim literatürümüzdeki diğer bir karşılığı “ sünnet” tir. Aslında adabı muaşereti ikame ederken, zımnen o konulardaki sünnetleri yeniden ihyanın peşine düşeriz. Tarihsel tecrübemiz ve maşeri vicdanımız da bu durumla muvâfıktır.
Niçin “edep” konusunu merkeze alıyoruz sorusu bu açıklamalarla anlam kazanabilecektir. Modern çağın her alanda yoğun saldırısı altında kalan bizler, hem kendimizi / neslimizi muhafaza için edebimizi yeniden takınmak durumundayız, hem de bu çağa verebileceğimiz cevap ve teklifler ancak bu paradigma sayesinde anlam kazanacaktır. Başta da belirttiğimiz gibi, edebin bir vechesi “davet” tir. Pratik alanda ortaya koyacağımız edebli temsiller, örnekliklerimiz en güzel davet olacaktır. Hayattın en küçük detayındaki muamelattan, en mahrem Rabbimiz ile olan ilişkimize kadar illa edeb, ancak edeb. Bilgi ile amel ile aşk ile Edeb…
Edeb Ya Hu…
2022-2023 eğitim döneminde senesinde belirlenen EDEB teması üzerinden, çocuklarımız ve aileleri için etkinlikler düzenlenmesi planlanmaktayız.
